Adaptogene planten
Algemene informatie
Wat zijn adaptogenen?
Adaptogenen zijn stoffen (planten) die zogenaamde fysiologische processen stabiliseren en stress-bestendigheid bevorderen. Ze helpen om zich aan te passen aan uitzonderlijke omgevingsfactoren.
De Russische farmacoloog Nicolai Lazarev, die het type werking van bepaalde planten zoals ginseng probeerde te definiëren, vond in 1947 het concept uit van 'adaptogenen' om “een farmacologische stof te karakteriseren die in een organisme een niet-specifieke staat van verhoogde weerstand kan teweegbrengen waardoor het mogelijk wordt om stresssignalen tegen te gaan en om zich te kunnen aanpassen aan uitzonderlijke inspanningen”.
De definitie van een adaptogeen werd nadien aangepast:
“Een adaptogeen is een stof
° die de weerstand van het lichaam verhoogt tegen verschillende soorten agressors (fysisch, chemisch of biologisch), op een niet-specifieke manier,
° die een normaliserende invloed heeft, ongeacht de veranderingen van fysiologische normen, en
° die niet toxisch is en geen invloed heeft op de normale functies van het lichaam.”
Adaptogene planten vertegenwoordigen een klasse van metabolische regulatoren die het vermogen van het lichaam vergroten om zich op een natuurlijke manier aan omgevingsfactoren te kunnen aanpassen zonder nadelige effecten.
Een aantal goed bestudeerde planten/stoffen bezit adaptogene activiteit vanwege specifieke actieve inhoudsstoffen: Panax ginseng, Panax quinquefolius, Rhodiola rosea, Eleutherococcus, Ashwagandha, Schisandra, Shilajit (Asphaltum punjabianum/bitumen, dode zee-asphalt), Rhaponticum carthamoides (Willd.) Iljin, en Cordyceps sinensis (Berk.) Sacc.
Werkingswijze van adaptogene planten
Onderzoek heeft uitgewezen dat de werking van adaptogenen gebaseerd is op het regulerend effect op twee belangrijke controle-systemen in het lichaam: de ‘HPA’-as [Hypo-thalamic-Pituitary-Adrenal (oftewel de HHB-as Hypothalamus-Hypofyse-Bijnier)] en het SAS [Sympatho-Adrenale systeem]. De HPA-as controleert alle endocriene functies, het zenuwstelsel en sommige immuunfuncties. Het SAS controleert de ‘fight or flight response’ (het vechten of vluchten - de primaire reacties van het lichaam en geest in een stresssituatie).
Het onderscheidende kenmerk van de werking van adaptogene planten is dat hun bescher-mend effect in relatie tot stress niet het resultaat is van remming (antagonistische werking) maar van "zachte" stimulatie (agonistische werking) van het "stresssysteem" (neuro-endocrien en immuuncomplex).
Het effect van adaptogenen
Het effect van adaptogenen is vergelijkbaar met het effect dat wordt veroorzaakt door herhaalde lichamelijke inspanning, waardoor een toestand van niet-specifieke weerstand wordt veroor-zaakt met een verbeterd uithoudingsvermogen in extreme omstandigheden. Adaptogenen werken in het lichaam op verschillende niveaus van de regulatie van aanpassing aan stressoren en activeren gemeenschappelijke receptoren.
Volgens gegevens uit de literatuur worden de effecten van adaptogene planten echter voornamelijk geassocieerd met het endocriene mechanisme waarbij de HPA-as betrokken is.
Adaptogene planten kunnen daarom worden gedefinieerd als "milde" stressoren die de responsiviteit van het afweersysteem van het lichaam verminderen en de schadelijke effecten van verschillende agressors verminderen door de toename van het basisniveau van de mediatoren die betrokken zijn bij de reactie op stress. De effecten van adaptogenen zijn daarom de vermindering van stressreacties in de alarmfase door de gevoeligheid van het stresssysteem te verminderen en door de niet-specifieke weerstandsfase van de stressrespons te verlengen.